Alit en Lijsbith (anoniem) circa 1550

[Teksteditie: Herman Meijling (ed.), Esbatementen van de Rode Lelije te Brouwershaven. Drukkerij De Waal, Groningen, 1946, pp. 105-139 = Alit en Lijsbith ed. 1946] [Hummelen 1 J 5]

Auteur

Een anonieme rederijker.

Genre

Het opschrift luidt: ‘Een esbatement van vi personagien’. Het betreft hier dus een esbatement of rederijkersklucht.

Situering / datering

Dit spel (665 verzen) is één van de teksten die aangetroffen werden in een verzamelhandschrift met esbatementen op het stadhuis van Brouwershaven (Zeeland). Deze codex is afkomstig uit het archief van de plaatselijke rederijkerskamer De Rode Lelije en wordt thans bewaard in de Universiteitsbibliotheek te Utrecht (nr. 8.K.28). Meijling is van mening dat het stuk van West-Vlaamse oorsprong kan zijn [ed. 1946: XXII]. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen voor een datering maar net als de andere stukken in deze codex zal Alit en Lijsbith waarschijnlijk te plaatsen zijn in het midden van de zestiende eeuw.

Inhoud

De luie wolkamsters Alit en Lijsbith gaan ’s maandags liever drinken in de herberg dan te werken. Zij zijn ook zeer begerig naar een man. De zwervers Duech Niet en Licht Herte komen meedrinken en lokken Goosen Buer naar de herberg om hem te doen huwen met Alit. Uiteindelijk verdwijnen Alit en Goosen Buer (na lang tegenstribbelen van de laatste) naar een slaapkamer in de herberg om het huwelijk te consumeren. Terwijl de waard een priestertoga gaat halen om Goosen Buer verder te bedriegen, sluiten de twee schavuiten Lijsbith op in de kelder en stelen zij de kleren van Goosen en enkele kannen van de waard. Waarna zij het hazenpad kiezen.

Thematiek

Behalve entertainment brengt deze klucht ook negatieve zelfdefiniëring vanuit burgerlijk perspectief. Negatieve zelfbeelden zijn hier luie en huwelijksgeile wolkamsters, domme en vrekkige vrijgezellen en bedrieglijke zwervers.

Receptie

De thematiek en de bewaarcontext (rederijkerskamer in Brouwershaven) wijzen in de richting van stadsliteratuur. Verband met Brouwershaven.

Profaan / religieus?

Deze klucht is zuiver profaan van aard.

Aantekeningen

Meijling, de tekstbezorger, noteerde: ‘Euphemistisch gesproken, een meesterwerk is dit spel allerminst. De toneeltjes zijn vrij mat, en te dikwijls moet het komische gezocht worden in platte aardigheden’.

[explicit 10 september 1996 / 29 juli 2015]