Nieuwe Nederduytsche Gedichten ende Raedtselen

(Casper Werner Baertius?) 1624

[Facsimile-editie: Jochen Becker (ed.), Incogniti Scriptoris Nova Poemata / Nieuwe Nederduytsche Gedichten ende Raedtselen. Davaco Publishers, Soest, 1972 = Nieuwe Nederduytsche Gedichten ende Raedtselen ed. 1972]

Genre

Een bundel erotische teksten in versvorm.

Auteur

De auteur, die zichzelf Incognitus Scriptor (Onbekende Schrijver) noemt, verkoos de anonimiteit, waarschijnlijk om een confrontatie met de wereldlijke en kerkelijke autoriteiten te vermijden. Uit de voorrede, waarin de burgers en de universitairen van Leiden worden aangesproken, kunnen we afleiden dat de schrijver uit Leiden afkomstig was. Hoogstwaarschijnlijk was de auteur Casper Werner Baertius (= Kaspar Barth, °Küstrin 1587), een uiterst bekwaam classicus van de toenmalige universiteit van Leiden, die reeds Latijn kon toen hij negen jaar oud was en later erg geïnteresseerd raakte in erotische literatuur.

De compilator van de raadsels was Johannes Neander (°Bremen 1596) die ook banden had met de Leidse universiteit. Een bijdrage aan de bundel (een brief van Venus) werd geleverd door Johannes de Neef (°Amsterdam), die Letteren studeerde in Leiden. Ten slotte leverde de schoolmeester Jean de Lalaing een gedicht. De prenten bij de raadsels zijn het werk van Chrispin de Passe en Gillis van Scheyndel. [ed. 1972: 3 / 4 / 6-9]

Situering / datering

Het oudste bewaarde exemplaar van deze gedrukte bundel met de Latijnse titel Incogniti Scriptoris Nova Poemata (Nieuwe Gedichten van een Onbekende Schrijver), is er een van de derde editie uit 1624 en wordt bewaard in Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 28 E 34. Dit exemplaar lag aan de basis van de facsimile-editie uit 1972. Het is samengebonden met een exemplaar van de editie-1642. Het British Museum bezit een exemplaar van een piraateditie uit 1634. De eerste editie van de druk verscheen waarschijnlijk in 1618. De originele versie van het onderdeel Enigmata (Raadsels) is de Franse vertaling van Straparola’s I piacevoli notti, die voor het eerst verscheen in 1550. Alle drukken van de Nieuwe Nederduytsche Gedichten ende Raedtselen vermelden nergens de naam van een drukker of uitgever. Wel vermelden zij de plaats en datum van publicatie. Voor de in 1972 gepubliceerde editie is dat: Leiden, 1624. [ed. 1972: 1 / 3 / 4 / 11 / 23]

Inhoud

Deze bestaat uit in het Nederlands, Frans of Latijn geschreven erotische teksten. Na enkele voorredes en losse gedichten krijgen we een afdeling met dubbelzinnig-erotische raadsels in het Latijn, Frans en Nederlands, waarbij de toegevoegde prenten de oplossing van de raadsels suggereren. Vervolgens een nieuwe proloog, een lofzang op Venus, twee losse gedichten en ten slotte een twintigtal zot-erotische rederijkersrefreinen (dit alles in het Nederlands).

Thematiek

Pikant erotisch vermaak.

Receptie

Stadsliteratuur, in de eerste plaats gericht op een intellectueel-academisch publiek dat gesitueerd moet worden aan de Leidse universiteit in het begin van de zeventiende eeuw. Het boekje behoorde ongetwijfeld tot de underground-literatuur van zijn tijd [ed. 1972: 12-13]. Het academische doelpubliek wordt op folio 5 (het begin van de Voor-reden) aangesproken als volgt: Aen alle Heeren en Studenten die met Liefden bevangen zijn. Connecties met de rederijkerij blijken uit de aanwezigheid van de twintig rederijkersrefreinen op het einde. Verband met Leiden.

Profaan / religieus?

Manifest profaan.

Aantekeningen

Deze frivole teksten leveren heel wat interessante bewijsplaatsen die tot een beter begrip van de erotische beeldspraak en iconografie van de Late Middeleeuwen kunnen leiden.

[explicit 6 juli 2005]