Een battement spel van Duypen en Gebuerinne

(anoniem) circa 1550

[Teksteditie: Freddy Puts (ed.), “Twee esbattementen uit de codes Adriaen Wils”, in: Jaarboek De Fonteine, XXXIX-XL (1989-90), Tweede Reeks – nr. 31-32, pp. 147-183 (tekst: pp. 166-183) = Duypen en Gebuerinne ed. 1989-90]

[Hummelen 1 N 5]

Auteur

Een anoniem gebleven West-Vlaming. Het stuk werd later verbrabantst, door wie is niet bekend [ed. 1989-90: 166-167]. De kopiist is de Antwerpse rederijker Adriaen Wils (1580-1633/34). Deze was lid van de Antwerpse rederijkerskamer De Goudbloem en hij was wellicht gedurende een bepaalde periode ook factor van deze kamer [ed. 1989-90: 147-148].

Genre

Volgens het originele opschrift in het handschrift een battement spel (esbatement). Een (in Middelnederlandse verzen geschreven) rederijkersklucht dus [ed. 1989-90: 167].

Situering / datering

Deze klucht is afkomstig uit de zogenaamde Codex Adriaen Wils (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, Handschriftenkabinet, nr. 15.663). Wils legde tussen 1599 en circa 1630 in handschrift een verzameling aan van 50 refreinen, 7 liederen, 8 toneelstukken en enkele andere teksten. De hier besproken klucht (246 verzen) komt voor op de folio’s 32v-38v [ed. 1989-90: 149] en zou volgens Puts dateren van omstreeks 1550 [ed. 1989-90: 166-167]. Het stuk stamt oorspronkelijk uit West-Vlaanderen en werd waarschijnlijk opgevoerd naar aanleiding van een lokaal volksfeest (vergelijk vers 36) [ed. 1989-90: 166].

Inhoud

Gebuerinne is een vrouw die pas weduwe is geworden en het nu gemunt heeft op de rijke, maar sullige en vrekkige vrijgezel Duypen, wiens moeder net gestorven is. Zij probeert hem te verleiden met een bord pap, maar als zij aan de praat raken over huwen en aanverwante zaken, wordt zij al snel zo geïrriteerd door zijn gierige en verwende aard, dat zij hem een pak slaag toedient. Duypen is blij dat hij van haar af is en Gebuerinne blijft liever arm, dan rijk en ongelukkig te worden.

Thematiek

Via negatieve zelfdefiniëring worden ideeën rond de burgerlijke huwelijksmoraal gepropageerd. Negatieve zelfbeelden zijn het verwende, vrekkige moederskindje en de op een financieel interessante partij beluste ‘lustige weduwe’.

Receptie

Stadsliteratuur. De thematiek past perfect binnen de laatmiddeleeuwse stedelijke burgermoraal. Bovendien betreft het hier een rederijkersklucht die afkomstig is uit een codex die in Antwerpse rederijkerskringen is ontstaan. Verband met Antwerpen (en West-Vlaanderen).

Profaan / religieus?

Manifest profaan van aard.

[explicit 24 januari 1994]