Nieuwe Doctrinael of Spieghel van Sonden

(Jan de Weert) XIV

[Teksteditie: J.H. Jacobs (ed.), Jan de Weert’s Nieuwe Doctrinael of Spieghel van Sonden. Martinus Nijhoff, ’s-Gravenhage, 1915 = Nieuwe Doctrinael ed. 1915]

Auteur

De veertiende-eeuwse Ieperse geneesheer Jan de Weert [vergelijk Brinkman 1991: 102].

Genre

Een berijmd stichtelijk-didactisch traktaat (een religieus leerdicht dus), meer bepaald een zonden- of biechtspiegel.

Situering / datering

Deze tekst (2724 versregels lang) bleef bewaard in twee vijftiende-eeuwse handschriften [ed. 1915: 176-178].

• B : Brussel, Koninklijke Bibliotheek.
• L : Leiden, Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde.

De oorspronkelijke tekst dateert uit de veertiende eeuw, waarschijnlijk ruimschoots van vóór het einde van die eeuw [Brinkman 1991: 102].

Inhoud

Achtereenvolgens worden behandeld: de zeven hoofdzonden, de tien geboden, het verschil tussen doodzonden en dagelijkse zonden, biecht, berouw en boete. Vergelijk ook Van Anrooij 2002: 75-76.

Thematiek

Stichtelijk-didactisch van aard.

Receptie

De auteur heeft zijn stof geput uit een (onbekend gebleven) Latijnse bron, maar voegt daar regelmatig bij wijze van illustratie korte, originele verwijzingen naar zijn eigen omgeving en leefwereld aan toe. Deze leefwereld is die van de veertiende-eeuwse stad. Jan de Weert kan beschouwd worden als een vroege vertegenwoordiger van de burgermoraal [zie hierover Brinkman 1991]. Stadsliteratuur dus en verband met Ieper.

Profaan / religieus?

Overwegend stichtelijk-religieus.

Geraadpleegde literatuur

• Brinkman 1991: Herman Brinkman, “De stedelijke context van het werk van Jan de Weert (veertiende eeuw)”, in: Herman Pleij e.a., Op belofte van profijt – Stadsliteratuur en burgermoraal in de Nederlandse letterkunde van de middeleeuwen. Nederlandse literatuur en cultuur in de middeleeuwen – IV, Prometheus, Amsterdam, 1991, pp. 101-120.
• Van Anrooij 2002: Wim van Anrooij, “’Poenten’ in de Middelnederlandse letterkunde – Een geledingssysteem in het zakelijke en discursieve vertoog”, in: Wim van Anrooij e.a., Al t’Antwerpen in die stad – Jan van Boendale en de literaire cultuur van zijn tijd. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen – XXIV, Prometheus, Amsterdam, 2002, pp. 65-80.

[explicit 28 april 1996]