Van Sint Jans onthoofdinghe (Jan Thönisz.) vóór 1552

[Teksteditie: Paul Laport, Frédérique de Muij en Marijke Spies (eds.), Van sint Jans onthoofdinghe – Zestiende-eeuws Amsterdams rederijkersstuk van Jan Thönisz. Stichting Neerlandistiek VU-Nodus Publikationen, Amsterdam-Münster, 1996 = Sint Jans onthoofdinghe ed. 1996]

[Hummelen 1 D 3]

Auteur

De Amsterdamse rederijker Jan Thönisz., volgens een aantekening in het handschrift, op het einde van de tekst [zie ed. 1996: 106]. De afschrijver was volgens diezelfde aantekening Reyer Gheurtz. Thönisz. en Geurtz waren beiden hoogstwaarschijnlijk verbonden aan de Amsterdamse rederijkerskamer d’Eglentier [ed. 1996: 24-25].

Genre

Een bijbels historiaalspel [ed. 1996: 26].

Situering / datering

Deze tekst (722 verzen) bleef bewaard in handschriftvorm (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, ms. nr. 21650). Volgens een aantekening op het einde van het spel kopieerde Reyer Gheurtz de tekst in 1552. Het spel moet dus dateren van 1552 of (hoogstwaarschijnlijk) van daarvóór.

Inhoud

Het bijbelse verhaal van de onthoofding van Johannes de Doper. De (nogal uitgebreide) rollen van de twee sinnekes Waerheits Verdruckinge (een man) en Onsuyver Begheerte (een koppelares) werden aan de bijbelse stof toegevoegd. Zie voor een verder inhoudsoverzicht ed. 1996: 26-28.

Thematiek

Lijkt in verband te staan met de reformatorische gezindheid van de auteur. Vooral het sinneke Waerheits Verdruckinge lijkt een kritiek in te houden op de katholieke repressie van andersgelovigen in Amsterdam rond het midden van de zestiende eeuw [ed. 1996: 26 / 31]. Merkwaardig is dat de thematiek rond Johannes de Doper zeldzaam is in het zestiende-eeuwse toneel. Van sint Jan onthoofdinghe is zelfs het enige stuk waarin de onthoofding centraal staat. In de zestiende-eeuwse beelding kwam het thema wel vaker voor [ed. 1996: 28].

Receptie

Stadsliteratuur. Het betreft hier een rederijkersstuk van een Amsterdamse rederijker die verbonden was aan een Amsterdamse rederijkerskamer. Verband met Amsterdam.

Profaan / religieus?

De religieuze thematiek (bijbels // actuele godsdiensttwisten) overweegt.

[explicit 6 december 1996]