Een spel van Sinnen genaempt den Troost der Sondaren

(anoniem) XVIB

[Diplomatische teksteditie: W.N.M. Hüsken, B.A.M. Ramakers en F.A.M. Schaars m.m.v. M.R. Hagendoorn en J.P.G. Heersche (eds.), Trou Moet Blijcken – Deel 3: Boek C – Bronnenuitgave van de boeken der Haarlemse rederijkerskamer ‘de Pellicanisten’. Uitgeverij Quarto, Assen, 1993, ff. 143r-154r = Troost der Sondaren ed. 1993]

[Hummelen 1 OC 10]

Auteur

Een anonieme rederijker.

Genre

Een zinnenspel. Volgens de terminologie van Hummelen: een nieuwtestamentisch historiaalspel [Hummelen 1968: 341].

Situering / datering

Dit spel (1232 verzen/regels in de editie-1993) bleef bewaard in Boek C uit het archief van de Haarlemse rederijkerskamer De Pellicanisten. De teksten in dit boek werden grotendeels gekopieerd door Goosen ten Berch (folio’s 1-25 echter door een andere hand). Volgens een aantekening op folio 166r werd het boek voltooid op 1 december 1604. De erin aanwezig teksten dateren dus van vóór die datum (en vermoedelijk nog van de zestiende eeuw).

Inhoud

Die Garen Tbeste Dade (een personificatie van de zwakke, zondige maar goedbedoelende mens) wordt bekoord door wereld, vlees en duivel en twijfelt aan zijn toekomstige zaligheid. De ‘helper’ Schriftuerlijcke Troost troost hem door erop te wijzen dat God de berouwvolle zondaar (het verloren schaap) altijd genadig vergeeft en om dit te bewijzen wordt een binnenspel opgevoerd. Dit binnenspel verhaalt hoe de tollenaar Mattheus zich door Jezus en zijn apostelen op het rechte pad laat brengen, terwijl de sinnekes Uuijt om Winninge en Begeerte van Hoocheijt [twee cramers die respectievelijk brillen en naalden verkopen, vergelijk ed. 1993: 145v (verzen 259-263)] dit proberen tegen te werken: zij zijn immers de knechten van de joodse farizeeërs. Na het binnenspel komen Die Garen Tbeste Dade en Schriftuerlijcke Troost nog even terug om de conclusie uit te spreken: de zondaars moeten zich bekeren, want de dood komt snel en Christus is steeds op zoek naar verloren schapen.

Thematiek

Stichtelijk-religieus. Heel het toneelstuk is op verholen wijze doordrenkt van de vervolgingen die de protestanten moeten ondergaan ten gevolge van de Inquisitie (een duidelijke parallel met Christus en Diens apostelen die door de farizeeërs tegengewerkt worden). Dat de farizeeërs gelijkgesteld worden met de katholieken blijkt uit ed. 1993: 147r (vers 433) (het sinneke Begeerte van Hoocheijt, een marskramer en knecht van de farizeeërs, zegt: want wij sijn die beschermmers vander kercken) en uit ed. 1993: 150r (vers 776) (een farizeeër zegt over Jezus: maer hij is een vijant van ons dienaers der kercken).

Dat de twee marskramers-sinnekes knechten zijn van de joodse farizeeërs blijkt duidelijk uit ed. 1993: 150v (verzen 872-875). Een farizeeër zegt: Uuijt om winninghe vol van sciencie / met begeerte van hoocheijt ons beste .2. crapen [lees: cnapen] / die moeten wij uuijtsenden met grooter diligentie / om bij een te versamelen ons geleerste papen.

Receptie

Het betreft hier een rederijkersstuk dat bewaard bleef in een rederijkerscontext. Dit wijst op stadsliteratuur. Verband met Haarlem.

Profaan / religieus?

Stichtelijk-religieus.

Persoonlijke aantekeningen

De scènes van de marskramers-sinnekes zijn ed. 1993: 145v-147r (verzen 259-433) / 148r-149r (verzen 538-689) / 151v-152v (verzen 964-1103).

[explicit 14 juli 1999]