Alderande proverbien vanden wisen Salomone (anoniem) circa 1408

[Teksteditie: H. van Dijk, W.P. Gerritsen, Orlanda S.H. Lie en Dieuwke E. van der Poel (eds.), Klein kapitaal uit het handschrift-Van Hulthem – Zeventien teksten uit Hs. Brussel, K.B., 15.589-623, uitgegeven en ingeleid door neerlandici, verbonden aan tien universiteiten in Nederland en België. Middeleeuwse Studies en Bronnen – deel XXXIII, Verloren, Hilversum, 1992, pp. 153-163 = Alderande proverbien vanden wisen Salomone ed. 1992]

[Diplomatische teksteditie: Herman Brinkman en Janny Schenkel (eds.), Het handschrift-Van Hulthem – Hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, 15.589-623. Middelnederlandse Verzamelhandschriften uit de Nederlanden – VII, 2, Verloren, Hilversum, 1999, pp. 970-974 = Alderande proverbien vanden wisen Salomone ed. 1999]

Auteur

Anoniem.

Genre

Een spreukenverzameling.

Situering / datering

Deze tekst (168 verzen) vormt het nummer 188 in het handschrift-Van Hulthem (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, 15.589-623, ff. 187r-188r). Hij werd dus gekopieerd circa 1408 in (de omgeving van) Brussel maar is hoogstwaarschijnlijk ouder. Over precieze tijd en plaats van ontstaan geeft de tekst zelf weinig prijs. De taal zou op Brabant kunnen wijzen [ed. 1992: 154].

Inhoud

De tekst bevat 21 spreuken die gepresenteerd worden als zijnde afkomstig van Salomon (dat wil zeggen: uit de bijbelboeken die aan Salomon worden toegeschreven).

Thematiek

Deze tekst sluit aan bij (maar gaat niet direct terug op) Latijnse Proverbia Salomonis-bewerkingen. Bijbelse wijsheid wordt daarbij aangepast voor wereldlijk gebruik. Opvallend is dan ook de verschuiving naar meer profaan-pragmatische formuleringen van de oorspronkelijke bijbelse gedachten.

Receptie

Sommige voorstellingen en beelden lijken op een aristocratisch milieu te wijzen, maar dat moet vooral op rekening van de bijbelse oorsprong geschreven worden (Salomon was immers een koning). De adaptatie van de spreuken in profane zin wijst veeleer op een burgerlijk-stedelijk ontstaansmilieu. Het feit dat de tekst bewaard bleef in het handschrift-Van Hulthem bevestigt dit.

Profaan / religieus?

De 21 spreuken zijn overwegend profaan van aard, ondanks hun bijbelse oorsprong.

[explicit 2 november 1993]