Van den drie Blinde Danssen (Clercxken Martijn) 1482
[Teksteditie: W.J. Schuijt (ed.), Pierre Michault: Van den drie Blinde Danssen – Naar de Nederlandse bewerking van 1482 in facsimile herdrukt, ingeleid en toegelicht. Wereld-bibliotheek, Amsterdam-Antwerpen, 1955 = Drie Blinde Danssen ed. 1955]
[Ca 1704] [Debaene pp. 243-244]
Auteur
De auteur/bewerker van de Middelnederlandse tekst noemt zichzelf ‘clercxken Martijn’ [ed. 1955: 104]. De auteur van de oorspronkelijke Franse tekst was Pierre Michault (vergelijk over hem ed. 1955: XV-XVII).
Genre
Naar de inhoud een moraliserend-allegorisch droomvisioen, naar de vorm een dialoog [ed. 1955: 5], afwisselend geschreven in verzen en proza. De tekst bleef bewaard als incunabel.
Situering / datering
Van den drie Blinde Danssen werd gedrukt te Gouda door Geraert Leeu in 1482 (uniek exemplaar: Kopenhagen, Koninklijke Bibliotheek) [ed. 1955: XXXV]. Het is een West-Vlaamse (mogelijk Brugse) bewerking [vergelijk Oosterman 2000: 151] van La danse aux aveugles van Pierre Michault, een Franse tekst die in of rond 1464 geschreven werd voor het Bourgondische hof [ed. 1955: XIX / XXIII, Pleij 1990: 163]. Het Franse origineel bleef bewaard in 19 handschriften en 12 incunabelen (eind vijftiende – begin zestiende eeuw), wat wijst op de populariteit van het werk rond 1500 [Pleij 1990: 185 (noot 7)].
Inhoud
Zie voor een samenvatting ed. 1955: XXIV-XXXV. De ‘Acteur’ (= schrijver) valt in slaap en droomt dat hij een dialoog aangaat met zijn Verstand. Verstand leert Acteur de drie dansen kennen die iedereen moet dansen: de dans van de Liefde, van het Avontuur (Lot, Fortuin) en van de Dood. Achtereenvolgens bezoeken zij drie zalen waarin respectievelijk Venus en Cupido, Avontuur en de Dood tronen op een podium, terwijl rondom hen een doorsnede van de wereldbevolking danst. Cupido, Avontuur en de Dood (die alle drie geblinddoekt zijn) houden telkens een korte redevoering. In het laatste gedeelte van de tekst vertelt Verstand welke de remedies zijn tegen deze drie ‘blinde dansen’.
Thematiek
Sterk allegorisch-moraliserend: er wordt gewaarschuwd tegen de drie dansen van Liefde, Lot en Dood die alle mensen verblind-verdwaasd ‘meedansen’ [ed. 1955: XXII].
Receptie
De Nederlandse tekst is een bewerking voor een burgerlijk publiek van een oorspronkelijk voor de adel bedoelde tekst (annexatie en adaptatie in dienst van de burgermoraal) [vergelijk hierover Pleij 1990: 163-169]. Sterker dan in het Franse origineel wordt de nadruk gelegd op didactisch nut en wijsheid: ‘Aldus getuigt de Nederlandse bewerking van een nog didactischer opzet dan het Frans, door het toegevoegde voorwerk en enkele wijzigingen die de centrale boodschap sterker profileren: met behulp van onderwijs in de school van de rede kan men de wisselvalligheden van het aardse bestaan trotseren’ [Pleij 1990: 169].
Profaan / religieus?
Opvallend is dat in deze tekst de nadruk veel sterker ligt op het profaan-moraliserende dan op het religieus-stichtelijke, hoewel dit laatste toch niet helemaal afwezig is.
Geraadpleegde lectuur
[explicit 11 november 1994]
