Jonker Fransenoorlog (anoniem) circa 1490

[Kritische teksteditie: An Faems (ed.), “Een rederijkersgedicht over de Jonker Fransenoorlog: achtergronden en editie”, in: Spiegel der Letteren, jg. 40 (1998), nr. 1-2, pp. 55-88]

Auteur

Een anoniem gebleven anonieme Hollandse rederijker. Al zou het ook kunnen gaan om drie anoniem gebleven Hollandse rederijkers.

Genre

Drie rederijkersballaden.

Situering / datering

De drie gedichten bleven bewaard in handschriftvorm: Rotterdam, Gemeentearchief, 1534. De drie gedichten werden geschreven in Holland, in het laatste decennium van de vijftiende eeuw, waarschijnlijk in of kort na 1489: circa 1490 dus.

Inhoud

In 1488-90 woedde in Holland een burgeroorlog tussen de Hoeken en de Kabeljauwen, bekend onder de naam Jonker Fransenoorlog. In 1488 kwamen de Hoeken in opstand tegen Maximiliaan van Oostenrijk en onder leiding van jonker Frans van Brederode namen zij Rotterdam in. Uiteindelijk werden de Hoeken door de Kabeljauwen verslagen. In het eerste gedicht vertelt de dichter wat er gebeurd is tussen de inname van Rotterdam in november 1488 door Frans van Brederode en diens aftocht uit die stad in juni 1489. Het tweede stuk is een moraliserende waarschuwing aan het adres van jonker Frans: wie zich zoals hij gedraagt, zal vroeg of laat gestraft worden. In het derde stuk wordt de eindfase van de oorlog geëvoceerd: zowat vanaf mei 1489 tot en met de nederlaag die Frans van Brederode dwingt uit Rotterdam te vertrekken.

Thematiek

Politieke anti-Hoekse propaganda. De auteur staat duidelijk aan de kant van de Kabeljauwen.

Receptie

Stadsliteratuur. De tekst is hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit een rederijkersmilieu. Over het geïntendeerde publiek kan weinig meer met zekerheid gezegd worden dan dat het om Hollandse lezers gaat uit het laatste decennium van de vijftiende eeuw die Kabeljauwsgezind waren.

Profaan / religieus?

Profaan.

[explicit 6 april 2020]