Beschryvinghe vande Voyagie om den geheelen Werelt Cloot,

ghedaen door Olivier van Noort

(Olivier van Noort) 1602

[Teksteditie: Vibeke Roeper en Diederick Wildeman (vert.), Om de wereld – De eerste Nederlandse omzeiling van de wereld onder leiding van Olivier van Noort, 1598-1601 – Vertaald, geannoteerd en ingeleid. Uitgeverij SUN, Nijmegen, 1999 = Olivier van Noort ed. 1999]

Auteur

De Nederlandse admiraal Olivier van Noort.

Genre

Een gedrukt reisverslag.

Situering / datering

Deze tekst werd in 1602 gedrukt te Rotterdam door Ian van Waesberghen.

Inhoud / thematiek

In de maand juli van het jaar 1598 vertrokken vier schepen onder leiding van admiraal Olivier van Noort vanuit Rotterdam om via een westelijke vaarroute rond Zuid-Amerika handelsproducten uit de Oost te halen en onderweg – indien mogelijk – koopvaart te bedrijven ten koste van de Spanjaarden. Na drie jaren vol tegenslagen, ontberingen en gevaarlijke avonturen keerde in augustus 1601 slechts één van de vier schepen terug in Rotterdam. Van Noort werd op die manier de eerste Nederlander die erin slaagde de krachttoer van Fernando Magelhaes, die tussen 1519 en 1523 om de wereld zeilde, met succes over te doen, wat tot gevolg had dat de wereldzeeën nu ook voor de Hollanders open lagen.

Receptie

In 1602 verscheen te Rotterdam een uitgebreid verslag van de wereldreis. Het werd één van de populairste reisverhalen van de zeventiende eeuw, met contemporaine vertalingen in het Frans, Duits, Engels en Latijn.

Profaan / religieus?

Profaan.

Persoonlijke aantekeningen

De tekst werd door Vibeke Roeper en Diederick Wildeman opnieuw uitgegeven in een moderne hertaling die voorzien werd van een lezenswaardige inleiding en verzorgde annotaties. De stijl van het journaal is jammer genoeg nogal droog en zakelijk: wie een dagboek vol intieme ontboezemingen of een superspannende story vol harde actie verwacht, zal dan ook teleurgesteld worden.

Daar staat tegenover dat deze ooggetuigetekst ons 400 jaar na dato een uitstekende indruk weet te bieden van de ongelooflijke waaghalzerij en de door politieke en economische motieven aangezwengelde ambities van deze avontuurlijke onderneming. Vanuit de veilige luie zetel maakt men mee hoe de expeditie van Van Noort maandenlang stormen, stromingen en vijandig gezinde inlanders moet trotseren om zich door de Straat van Magellaan te worstelen, en hoe ter hoogte van Manila een gevecht op leven en dood met de Spanjaarden wordt geleverd, om slechts deze twee hoogtepunten uit het verslag te noemen. Na lezing van de tekst twijfelt men tussen bewondering voor de moed van Van Noort en de zijnen en verwondering om hun onbezonnen roekeloosheid en wreedheid, maar tegelijk beseft men dat deze zeehelden onze moderne wereld mee hebben gemaakt tot wat hij is, ook al valt daar hier en daar wat op aan te merken.

[explicit 3 juli 2000]