Venegien (anoniem) 1509-1514

[Teksteditie: Cynthia J. Brown & Susie Speakman Sutch with the collaboration of Samuel Mareel (eds.), “Polemics in Print in the Low Countries. Venegien. Transcription with Introduction and English translation”, in: Queeste, jg. 19 (2012), nr. 2, pp. 140-172 = Venegien ed. 2012] [NK 2114]

Genre

Een gedrukt polemisch pamflet in Middelnederlandse verzen.

Auteur

Anoniem.

Situering / datering

Dit uit 35 stanza’s (in totaal 280 verzen) bestaande pamflet werd ergens tussen de lente van 1509 en 1514 gedrukt door de Antwerpse drukker Michiel Hillen van Hoochstraten. Twee exemplaren van deze druk bleven bewaard: Gent, Universiteitsbibliotheek, Res. 1042 en Leiden, Bibliotheca Thysiana, THYSPF 3.

Het is een vertaling en bewerking van Pierre Gringore’s Entreprise de Venise, een politiek pamflet van 23 stanza’s (in totaal 238 verzen) dat voor de eerste maal verscheen in een Parijse editie ergens tussen het midden van maart en het begin van april 1509. Er verschenen nog drie andere edities van dit werk, één in Parijs en twee in Lyon.

Inhoud

De volledige titel luidt: Venegien. Dit es de cause daeromme dattet gheschil rijst tusschen den Venetianen ende den Roomschen keyser ende den Coninck van Vranrijck ende anderen diverschen princen, hertoghen ende meer anderen kersteliken coninghen hierna ghenarreert, van landen, steden ende casteelen die sij denselven Paus, Keyser, Coningen ende ander hertogen ende princen tonrechte onthouden. De Venetianen worden beschuldigd van immoreel en verwerpelijk gedrag sinds het ontstaan van hun stad. Ze worden aangeklaagd omwille van hun geldzucht en omwille van de illegale bezetting van gebieden die toebehoren aan de paus, de keizer, de Franse koning, de hertog van Oostenrijk en andere christelijke heersers. Dit zal leiden tot agressie die voor de Venetianen verlies van eer en goederen met zich zal meebrengen.

Thematiek

In de Franse druk van Gringore wordt de Franse koning Lodewijk XII geprezen als de leider van de militaire campagne tegen de Venetianen. In de Antwerpse druk is het echter keizer Maximiliaan die voortdurend geprezen wordt en die impliciet wordt gezien als de leider van de militaire expeditie waarmee gedreigd wordt. Terwijl dus de Franse druk kan beschouwd worden als Franse propaganda, is de Antwerpse druk een polemische tekst die propaganda maakt ten voordele van keizer Maximiliaan.

Receptie

Als Antwerpse druk in de eerste plaats stadsliteratuur, maar het geïntendeerde publiek van de propaganda omvat naast burgers zeker ook de adel in de Nederlanden.

Profaan / religieus?

Profaan.

Persoonlijke aantekeningen

Venegien biedt weinig of geen leesplezier, maar heeft als cultuurhistorisch document zijn waarde. Interessant is bijvoorbeeld hoe ‘de arent van sabele’ (zwarte arend) verwijst naar keizer Maximiliaan, de luipaard naar de Engelse koning, en de zwarte leeuw naar (de latere) Karel V, op dat moment prins van Spanje, aartshertog van Oostenrijk, hertog van Bourgondië en graaf van Vlaanderen.

[explicit 29 december 2013]