Tspil vanden Wynghaert (Cornelis Everaert) 1534

[Teksteditie: J.W. Muller en L. Scharpé (eds.), Spelen van Cornelis Everaert, vanwege de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden met inleiding en aanteekeningen uitgegeven. Boekhandel en Drukkerij voorheen E.J. Brill, Leiden, [1898]-1920, pp. 497-520 = De wynghaert ed. 1920]

[Teksteditie: W.N.M. Hüsken (ed.), De Spelen van Cornelis Everaert – Opnieuw uitgegeven, van inleidingen, annotaties en woordverklaringen voorzien. Deel II, Verloren, Hilversum, 2005, pp. 925-970 = De wynghaert ed. 2005]

[Hummelen 1 B 33]

Auteur

De Brugse rederijker Cornelis Everaert (ca. 1480-1556). Vergelijk ook bij Maria Hoedeken ed. 1920.

Genre

Een bijbels zinnenspel [ed. 1920: 646]. Hummelen [1968: 341] noemt het een gelijkenisspel.

Situering / datering

Dit spel (810 verzen in de editie-1920) is één van de 35 toneelteksten die bewaard bleven in een autograaf-verzamelhandschrift (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, sign. Hs. 19.036). Volgens een aantekening in de tekst zelf [ed. 1920: 500] werd het stuk opgevoerd op 25 maart 1533 (oude stijl): dat is dus 1534 (nieuwe stijl) [vergelijk ed. 2005: 931-932].

Inhoud

dUpperste Mueghentheyt (God) stelt vast dat zijn wijngaard dringend aan onderhoud toe is (= in de Kerk zijn er een aantal wantoestanden). Achtereenvolgens worden Voorghaende Bewys (de clerus), Vroom Labuer (de adel) en Ghewillich Volghen (de ‘ghemeene staet’) uitgenodigd om in de wijngaard te komen arbeiden. Ondertussen verdoen de sinnekes Ziende Blende en Hoorende Doof hun tijd met nietsdoen en met cynische commentaar. Tot dUpperste Mueghentheyt ook hen tegenkomt en hen uitnodigt om te komen arbeiden in zijn wijngaard. Na wat tegenpruttelen doen ze dit. Als op het einde van de dag Ziende Blende en Hoorende Doof hetzelfde loon blijken te krijgen als de anderen, zijn deze laatsten verontwaardigd, maar als zij terechtgewezen worden door Duechdelic Vermaen draaien zij al snel bij.

Thematiek

Het spel is een bewerking van de parabel van de arbeiders in de wijngaard (Mattheus 20). De beide sinnekes vertegenwoordigen de protestantse opvatting dat het geloof volstaat om zalig te worden, de goede werken zijn overbodig. Doordat de sinnekes toch in de wijngaard willen gaan werken, tonen zij het gelijk van de katholieke Kerk aan. Het spel werd opgevoerd vlak vóór Pasen. De moraal op het einde van de tekst luidt dan ook: Wilt ghy onghaen der hellen confusye / Betert hu van alle sondeghe ghebreken. / Comt jn sheeren wynghaert dese toecommende weke / Ende stelt Christus lyden jn uwe memorye [ed. 1920: 520 (verzen 804-807)].

Receptie

Stadsliteratuur. Het betreft hier een rederijkersspel van een Brugse rederijker. Zie ook de sneer aan het adres van de luie adel in de verzen 218-219. Verband met Brugge.

Profaan / religieus?

Overwegend stichtelijk van aard, met enkele profane elementen.

[explicit 15 augustus 1994 / 26 september 2016]