Brand Philip 1953
“The Prado Epiphany by Jerome Bosch” (Lotte Brand Philip) 1953
[in: The Art Bulletin, jg. XXXV, nr. 4 (december 1953), pp. 267-293]
[Ook vermeld in Gibson 1983: 83-84 (E69)]
Op overtuigende wijze identificeert Brand Philip de vreemde figuur in de opening van de stal op de Aanbidding der Wijzen (Madrid, Prado) als de joodse Messias (de Antichrist in de christelijke ideologie). De Drie Koningen zijn naar verluidt een symbool van de Wereld die tussen het goddelijke en het diabolische staat. Op de achtergrond van de drie binnenpanelen wordt deze ‘wereld’, waarin het Kwade actief is, geschilderd. Op de buitenluiken wordt de Passie afgebeeld als een gevolg van de Zeven Hoofdzonden. De essentie van de hele triptiek is dan: Christus, Die de mensheid waarschuwt voor het Kwaad.
Hoewel de motieven die Bosch in deze triptiek gebruikt, traditioneel zijn, is het eigenlijke onderwerp helemaal niet traditioneel: de Wereld, die negatief wordt voorgesteld. Op die manier haalde Bosch het altaarstuk uit de sfeer van het zuiver-religieuze, om er een medium voor moralisatie en didactiek van te maken. Dat is wellicht de reden waarom Bosch’ triptieken zo vlug uit de kerken verdwenen en in privé-collecties terechtkwamen.
Brand Philip wijst verder nog op een belangrijk aspect van Bosch’ methode: hij neemt vaak elementen uit de traditie, gebruikt deze voor zijn eigen doeleinden, vermengt ook elementen uit verschillende sferen tot een organische eenheid en verandert hun betekenis dikwijls in het tegendeel. Dat is de reden waarom Bosch’ schilderijen voor een moderne toeschouwer gewoonlijk zo mysterieus en verwarrend zijn.
[explicit]
