Gossart 1907
Jérôme Bosch. Le “faizeur de Dyables” de Bois-le-Duc (M.-G. Gossart) 1907
[Imprimerie Centrale du Nord, Lille, 1907, 321 blz.]
[Ook vermeld in Gibson 1983: 6 (A28)]
Gossart probeert eerst vast te stellen wat we met zekerheid weten over de figuur Bosch, om vervolgens de samenstelling van en de invloeden op zijn oeuvre na te gaan. Hij pleit voor een cultuurhistorische benadering van Bosch: weliswaar was de Nederlandse cultuur niet geïsoleerd van de Franse en de Duitse, maar het is toch in de eerste plaats in het geestesleven, de kunst en de literatuur van het ‘Hollandse Brabant’ dat we het geheim van deze bijzondere kunstenaar moeten zoeken [13/15/16/31].
Bosch is het definitieve produkt van de middeleeuwen: zijn oeuvre omvat een naturalistisch-satirische, een symbolistisch-moraliserende en een fantastisch-diabolische tendens en vat op die manier de middeleeuwse geest samen [76-78/116]. Typisch voor zijn stijl is dat de hoofdscène omringd wordt door een grote hoeveelheid details en fragmenten, zodat de aandacht van de kijker zich niet op één punt kan richten [109]. Bosch is de schepper van de geschilderde diablerie en gelooft in de duivel [276-277]. Zijn neiging tot het mysterieuze en fantastische is typisch Nederlands en vooral Germaans [278-279]. Een verdere studie van de vijftiende-eeuwse Duitse kunst (Lochner, Schongauer, Grünewald, Breu) zou naar verluidt dan ook heel wat parallellen met en misschien zelfs invloeden op Bosch kunnen blootleggen [281].
Gossarts studie bestaat uit twee grote delen. In het eerste deel ontleedt hij het leven en het werk van Bosch, in het tweede schildert hij in brede trekken het naturalisme en de satire, het symbolisme, het fantastische en diabolische, en de volksgeest in de middeleeuwse Nederlanden. In vijf appendices biedt hij een catalogus van het Bosch-oeuvre, van de gravures van Alart du Hameel, van de Spaanse Koninklijke Verzamelingen, van de Bosch-portretten en van de belangrijkste openbare verkopen van Bosch-werken.
Uiteraard bevat de tekst van Gossart een aantal detailfouten en verkeerde visies die ondertussen door de Bosch-studie gecorrigeerd en bijgestuurd zijn. Onder meer de mening dat de Aanbidding der Wijzen (Madrid) en de Aanbidding van het Kind (Keulen) beide jeugdwerken zouden zijn [80], de naam ‘Bibbert Das’ op de Keisnijding (Madrid) [87] en – zeer merkwaardig – in verband met de groep bovenop de hooiwagen (Madrid): ‘ ( … ) des femmes nues, la vaine Renommée, la Gloire fragile sonnent de la trompette’ [97]: dezelfde kijkfout (?) dus als bij Siguença …
[explicit]
