Hirsch 1954
Hieronymus Bosch – De Tuin der Lusten (Wolfgang Hirsch) 1954
[Van Ditmar, Amsterdam-Antwerpen, 1954, 44 blz. Nederlandse vertaling van: Wolfgang Hirsch, Hieronymus Bosch – The Garden of Delights, Longmans Green, Londen, 1954]
[Ook vermeld in Gibson 1983: 90-91 (E106)]
Dit dunne boekje op groot formaat over Bosch’ Tuin der Lusten-drieluik omvat vier korte hoofdstukjes. Na een zeer korte inleiding op het leven van Bosch (hoofdstuk I), wordt aan Friedländer 1941 een lang citaat ontleend dat de kunst van Bosch in het algemeen situeert (hoofdstuk II). Hoofdstuk III behandelt de invloed en de roem van Bosch in de zestiende en zeventiende eeuw. Hoofdstuk IV ten slotte geeft de visies op de Tuin-triptiek weer van vier Bosch auteurs. Bij De Tolnay en Von Baldass gaat het om lange letterlijke citaten (uit Tolnay 1937 en Baldass 1943), In het geval van Dirk Bax (Bax 1949) en Franger (Fraenger 1947, Fraenger 1950) gaat het om uitgebreide samenvattingen.
Een eigen visie van Hirsch komt uit deze monografie niet echt naar voren. In het nawoord luidt het:
'De in het vorenstaande geboden keuze behelst zeer uiteenlopende verklaringen van ‘De Tuin der Lusten’ van Hieronymus Bosch. Een uniforme, algemeen gezaghebbende verklaring blijft onmogelijk zolang de belangrijke bronnen, die voor de schilder zelf van betekenis waren, ontoegankelijk of niet meer bereikbaar zijn. De onderling dikwijls tegenstrijdige verklaringen zijn een spiegelbeeld van de problemen die de kunstgeschiedenis juist ten aanzien van Hieronymus Bosch nog moet oplossen.' [p. 44]
Hirsch lijkt daarmee een vroege vertegenwoordiger te zijn van de ‘non-interpretabiliteit-tendens’ die vooral tussen 1970 en 1980 in de Bosch-exegese opgeld deed. Nochtans wordt in het eerste, door Hirsch geschreven hoofdstuk ook gesignaleerd:
'De bewaard gebleven werken bezitten grotendeels een religieus of moralistisch karakter. In feite was het aanschouwelijk onderricht over de verderfelijke aard of de verachtelijkheid der zonde van essentiële betekenis voor de keuze der motieven van Bosch. De gedachten, die men uit zijn werken kan afleiden, doen ondanks de oorspronkelijkheid der artistieke opvatting en vormgeving middeleeuws aan.' [p. 5]
Een tekst op de beschermwikkel deelt overigens mee dat in dit boek voor het eerst (zestien) afbeeldingen in kleur van Bosch’ Tuin worden gereproduceerd.
[explicit 15 oktober 2023]
