Ilsink 2019b
“De onvromen lopen rond” (Matthijs Ilsink) 2019
[in: Matthijs Ilsink, Bram de Klerck en Annemarieke Willemsen (red.), Het einde van de middeleeuwen – Vijftig kunstwerken uit de tijd van Bosch en Erasmus. Nijmeegse Kunsthistorische Studies – XXV, Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2019, blz. 108-115]
Het middenpaneel van de Tuin der Lusten heeft reeds tot talrijke, vaak tegenstrijdige interpretaties geleid, maar het kader waarbinnen elke interpretatie dient te geschieden wordt aangegeven door Bosch zelf, via de luiken. Op de buitenluiken en op het linkerbinnenluik zien we de goddelijke oorsprong van de schepping, het rechterbinnenluik toont de hellestraf voor degenen die verzaken aan de plicht om God te eren. De structuur van het middenpaneel wordt bepaald door ronde vormen, cirkels en bollen, wat vooral opvalt bij de centraal geplaatste carrousel van ruiters die om een ronde vijver met naakte vrouwen draait. De auteur brengt dit in verband met Psalm 11 (12), 9 dat in de Vulgaat luidt in circuitu impii ambulant (de onvromen lopen rond in een cirkel). Dit duidt erop dat Bosch op het middenpaneel van de Tuin de zondige mens schilderde en dat het drieluik fungeerde als bekeringsinstrument. De kijker dient te beseffen dat het nog niet te laat is om tot inkeer te komen en de zondigheid te laten varen.
[explicit 26 november 2023]
