Schüssler 1993
“Das göttliche Sonnenauge über den Sündern – Zur Bedeutung der ‘Mesa de los Pecados Mortales’ des Hieronymus Bosch” (Gosbert Schüssler) 1993
[in: Münchner Jahrbuch der bildenden Kunst, 44 (1993), pp. 119-150]
Schüssler biedt een iconologische analyse van het vaak aan Bosch toegeschreven Tafelblad met de Zeven Hoofdzonden (Madrid, Prado). In het midden bevindt zich de verrezen Christus in het centrum van concentrische cirkels die tegelijk een oog en een zon suggereren. Met de opvatting van de godheid als een alziend oog of als een zon stond Bosch in de 15de eeuw niet alleen. Volgens Schüssler zag Bosch Christus hier als een toonbeeld van ‘Patientia’: hij ziet de zonden van de mensen, maar toont zich geduldig, ofschoon tegelijk gewaarschuwd wordt voor de ‘laatste dingen’.
De lezing van de kring met zonden dient naar verluidt aan te vangen met ‘Ira’ en vervolgens rechtsom te verlopen. Bosch bedoelde niet een draaiend rad weer te geven: het is de kijker zelf die een omgaande beweging moet maken. De kring met zonden dient om aan te geven dat Christus alle zonden tegelijk ziet, terwijl de zondaars zich niet om Hem bekommeren. Omdat de ‘Ira’ een voorkeurplaats bekleedt, vermoedt Schüssler dat Bosch beïnvloed werd door Ecclesiasticus 28, 6: ‘Denk aan de uitersten, en houd op met vijandschap’. In Bosch’ uitbeelding van de ‘Ira’ speelt de temperamentenleer een rol: de ‘Ira’ wordt verbonden met het cholerische temperament (zie de leeuw die als uithangbord van de herberg fungeert).
[explicit 10 januari 2018 – Eric De Bruyn]
