Vink/Vos 2001
“Leven in de stad van Jheronimus Bosch” (Ester Vink en Aart Vos) 2001
[in: Jan van Oudheusden en Aart Vos (red.), De Wereld van Bosch. Historisch ABC – Archeologie Bouwhistorie en Cultuur ’s-Hertogenbosch – deel 4, Adr.Heinen, ’s-Hertogenbosch, 2001, pp. 26-49]
De auteurs vertellen een aantal algemene dingen over het alledaagse leven in ’s-Hertogenbosch rond 1500: de bevolking, het bestuur, de economie en de jaarmarkten, de gilden, de optochten en feesten, de ziektes en de armoede, de relatie met de Bourgondiërs en de Gelderse oorlogen.
- In de tweede helft van de vijftiende eeuw telde ’s-Hertogenbosch circa 16.000 inwoners, 100 jaar later 20.000. Het was na Utrecht de grootste stad van wat nu Nederland is.
- Er waren inwoners die een lagere wijding hadden ontvangen, maar niet echt tot de geestelijkheid werden gerekend. Bosch was één van hen.
- De Bossche messen waren zeer geliefd, tot in Spanje toe. Bosch schilderde soms messen, voorzien van de geheimzinnige letter ‘M’.
- Bosch’ buurman, Lodewijk Beys, reisde in 1500 en 1513 als pelgrim naar Jeruzalem.
- De Bossche schilders kregen (samen met de beeldsnijders, borduurstikkers, glazeniers en tapijtwevers) pas in 1546 een eigen gilde of ambacht, met een eigen reglement of ‘keur’. Pas na zijn dood wordt Bosch in de documenten ‘meester’ genoemd. Kunstenaars werkten meestal in opdracht.
- Als evenementen waren er de Maria-processie (de zondag na 24 juni), andere kleine processies, vastenavond, de schuttersfeesten en de kerkelijke feestdagen.
- In de Stoofstraat bevonden zich een aantal stoven (badhuizen) die tegelijk als bordeel fungeerden.
- In 1496 is er sprake van de Spaanse pokken (ook ‘Sint-Jobspassie’ genoemd). In 1516 is er een pleuritis-epidemie. Bosch en Jan Heyns stierven in dat jaar…
- Bosch zal als lid van de gegoede burgerij bedelaars beschouwd hebben als asociale wezens.
- Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk hielden een Blijde Intocht in ’s-Hertogenbosch die Bosch zeker zal gezien hebben. De ruiterstoet op De Hooiwagen herinnert aan vorstelijke optochten.
- ’s-Hertogenbosch fungeerde als frontstad en uitvalbasis tegen Gelderland, het oude hertogdom dat zich verzette tegen aanhechting bij de Bourgondische federatie. Pas met de Vrede van Venlo in 1543 kwam hieraan een einde.
Deze bijdrage bevat niets nieuws, maar alle gegevens staan nog eens mooi bij elkaar.
[explicit]
