La muerte en el Infierno: a propósito del Hombre-árbol del Jardin de las Delicias del Bosco

Aragonés Estella 2007

“La muerte en el Infierno: a propósito del Hombre-árbol del Jardin de las Delicias del Bosco” (Esperanza Aragonés Estella) 2007

[in: De Arte, 6 (2007), pp. 131-138]

Volgens de auteur staat de Boommens op het rechterbinnenluik van Bosch’ Tuin der Lusten-drieluik voor de Eeuwige Dood of la muerte del alma que trae el pecado (de dood van de ziel die veroorzaakt wordt door de zonde). Haar argumenten hiervoor zijn deze:

• De witte kleur van het monster doet denken aan een kadaver.
• Het ‘lijf’ van de Boommens herinnert de kijker aan een mannelijk torso met ribben in een staat van ontbinding. Het Nederlandse woord dood kan mannelijk of vrouwelijk zijn. Bosch koos voor de mannelijke variant.
• Er zijn nog andere zaken in de onmiddellijke buurt die naar de dood verwijzen, zoals de reusachtige paardenschedel en de letter M op het reusachtige mes, die verwijst naar ‘Mors’.
• In de Bijbel en elders wordt de dood vaak geassocieerd met de duivel en met de hel.

Deze argumenten klinken niet erg overtuigend. Volgens mij lijkt het ‘lijf” van de Boommens helemaal niet op een mannelijk torso. En sinds 2016 weten we dankzij het archiefonderzoek van Lucas van Dijck dat de ‘M’ op het mes het logo is van een Bossche messenmaker. Als men tot een correcte duiding van de Boommens wenst te komen, moet men dan ook niet uitleggen waarom er zich een kroegscène binnenin het ‘lijf’ bevindt, waarom er een uithangbord is met een doedelzak, en waarom er een tafelblad op het hoofd van de Boommens balanceert met zondaars en duivels die in een kring rond een reusachtige doedelzak wandelen? De auteur vermeldt deze details niet eens. En er wordt ook nergens verwezen naar het ‘Visioen van Tondalus’, een tekst die Bosch waarschijnlijk beïnvloedde toen hij zijn Boommens schilderde.

[explicit 7 februari 2021]