Vandenbroeck 2016b
“Erotische utopie: de ‘Tuin der Lusten’ in context” (Paul Vandenbroeck) 2016
[in: Jan Van der Stock (red.), Op zoek naar Utopia. Tentoonstellingscatalogus (Leuven, Museum M, 20 oktober 2016 – 17 januari 2017), Davidsfonds Uitgeverij-Amsterdam University Press, Leuven, 2016, pp. 41-47]
In deze bijdrage aan de catalogus bij de Leuvense tentoonstelling Op zoek naar Utopia recapituleert Vandenbroeck op zéér beknopte wijze zijn uitgebreide, aan Bosch’ Tuin der Lusten gewijde artikelen uit 1989 en 1990 (zie Vandenbroeck 1989 en Vandenbroeck 1990a). Bosch bracht met dit drieluik een ‘erotische utopie’ in beeld. Het schilderij is een huwelijksspiegel (zie het Huwelijk van Adam en Eva op het linkerbinnenluik), waarschuwt voor de seksuele pervertering van het huwelijk (middenpaneel) en toont de bestraffing ervan (rechterbinnenluik). De religieuze thematiek (van Schepping tot Hel) is gebaseerd op een volksmythe (de Graal) en ‘misschien’ ook op een historisch gegeven (de oergeschiedenis van Adam tot aan de Zondvloed). Dit leidt tot de toeschouwer tot een overpeinzing over geslachtsdrift en beheersing, over wildheid en primitivisme, en over de banden tussen natuur, ethiek en gedragspatronen.
In het middeleeuwse volksgeloof was de ‘Graal’ de benaming voor een half aards, half bovennatuurlijk pseudo-paradijs, waar men zich ongebreideld kon overgeven aan seksueel genot. In Bosch’ antivolkse, burgerlijke visie was deze Graal echter een valse, misleidende en duivelse utopie die enkel naar de Hel kon leiden.
[explicit 25 juli 2021]
