Merten 1976
Hieronymus Bosch (E. Merten) 1976
[Berghaus Verlag, Ramerding, 1976, 79 blz.]
[Ook vermeld in Gibson 1983: 10 (A43)]
Merten behoort tot de richting van de ‘meerduidigheid’. Hij legt veel nadruk op het symbolische gehalte van Bosch’ werk. Dit symbolische gehalte is de oorzaak van ons slecht begrip van dat oeuvre: wij bezitten immers niet meer het intuïtieve, gemeenschappelijke begrip van symboliek dat in de middeleeuwen nog gemeengoed was.
Bosch schildert wel ‘preken’ over goed en kwaad (wel meer over het kwade dan over het goede) maar daarnaast moet Bosch nauwe banden gehad hebben met één of meer occulte bewegingen. Een esoterisch element zit namelijk duidelijk in zijn werk, alleen begrijpen wij het jammer genoeg niet meer. Merten blijft echter voorzichtig: Bosch was niet noodzakelijk lid van zo’n beweging, hij was ervan op de hoogte, en dat is iets heel anders.
Ook bij Mertens duiding van het werk zelf speelt die behoedzaamheid mee. Bij de Landloper (Rotterdam) ‘neemt men aan’ dat het om een astrologische voorstelling van de Saturnus-mens gaat. De demonen op de Verzoekingen van de H. Antonius (Lissabon) ‘bieden interessante perspectieven van astrologische en alchemistische invalshoeken’. De vorm en compositie van de Zeven Hoofdzonden (Madrid) ‘duiden op’ oude geheim-wetenschappelijke kennis. En in het geval van de Tuin der Lusten (Madrid) is het onmogelijk de occulte symboliek van alle figuurgroepen te ontcijferen. Het is echter wel zeker dat het grootste gedeelte van de triptiek gewijd is aan een vredige toestand van harmonie in het Paradijs, terwijl de Hel als schrikwekkende waarschuwing slechts een klein plaatsje krijgt toebedeeld.
[explicit]
