Van Nyeuvont, Loosheit ende Practike: hoe sij Vrou Lortse verheffen

(anoniem) 1497-1500

[Facsimile-teksteditie: E. Neurdenburg (ed.), Van Nyeuvont, Loosheit ende Practike: hoe sij Vrou Lortse verheffen – Met inleiding, aanteekeningen en woordenlijst. Utrechtse Bijdragen voor Letterkunde en Geschiedenis – deel I, A. Oosthoek, Utrecht, 1910 = Nyeuvont, Loosheit ende Practike ed. 1910]

[Hummelen 4 01] [Ca 1705*]

Auteur

Anoniem. Een Antwerpse rederijker?

Genre

Een incunabel, meer bepaald een gedrukte rederijkerstekst. De tekst heeft de vorm van een allegorisch-didactisch toneelspel (een moraliteit dus) en is duidelijk ook zo bedoeld, al is er van een vertoning niets geweten [ed. 1910: 10 / 23].

Situering / datering

Deze tekst werd gedrukt te Antwerpen door Rolant van den Dorpe, tussen 1497 en 1501 (ten laatste in 1500). De tekst werd in 1910 in facsimile uitgegeven naar het unieke exemplaar Den Haag, Koninklijke Bibliotheek [ed. 1910: 1-3 / 8-9].

Inhoud

Zie voor een samenvatting ed. 1910: 13-16.

Thematiek

Een satire op het bedrog dat zich overal in de maatschappij vertoont (huwelijksbedrog, de weelde- en kwistzucht van de jeugd, oneerlijkheid van kooplieden en rentmeesters, het zedelijk verval) en meer bepaald op de bedrieglijke praktijken in verband met de aflatenhandel en het ronddragen van relieken [ed. 1910: 17-18 / 23]. Vergelijk de allegorische namen (onder meer ‘Vrou Nyeuvont’ = een personage dat gekenmerkt wordt door listige bedenksels, ‘Loosheit’ = bedrieglijkheid, ‘Practike’ = listige streek) [ed. 1910: 18].

Receptie

De allegorische namen, de ingelaste rondelen en refreinen en de taal verwijzen naar de rederijkers [ed. 1910: 22]. Het zijn vooral de stadsbewoners die op de korrel worden genomen. De adel komt slechts zijdelings aan bod, de hogere clerus wordt met rust gelaten. Stadsliteratuur dus [ed. 1910: 25]. Verband met Antwerpen.

Profaan / religieus?

Profaan met sterke religieuze inslag (kritiek op relikwieverering, aflatenhandel, bijgeloof).

[explicit 27 juli 2000]