Een schoon liedekens Boeck (anoniem) 1544

[Teksteditie: Hermina Joldersma (ed.), ‘Het Antwerps Liedboek’: a critical edition. Twee delen, Princeton University, Princeton, 1983 = Antwerps Liedboek I/II ed. 1983]

[Teksteditie: Dieuwke E. van der Poel e.a. (eds.), Het Antwerps Liedboek. Teksteditie bezorgd door Dieuwke E. van der Poel (eindredactie), Dirk Geirnaert, Hermina Joldersma en Johan Oosterman. Reconstructie van de melodieën door Louis Peter Grijp. Twee delen, Delta-Uitgeverij Lannoo, Tielt, 2004 = Antwerps Liedboek I/II ed. 2004]

[Verouderde teksteditie: W. Gs. Hellinga (ed.), Het Antwerpsch Liedboek bijeengelezen door den meester-drukker Jan Roulans. Bewerkt, toegelicht en ingeleid. L.J.C. Boucher, ’s-Gravenhage, 1941 = Antwerps Liedboek ed. 1941]

Genre

Een liedboek dat hoofdzakelijk profane liederen bevat [ed. I 1983: I].

Auteur

Waarschijnlijk werden de liederen in deze verzamelbundel geschreven door rederijkers [ed. I 1983: CIV]. Sommige liederen werden waarschijnlijk geschreven door travelling minstrels [ed. I 1983: I].

Situering / datering

Het enige bewaarde exemplaar bevindt zich in de Herzog August-bibliotheek te Wolfenbüttel [ed. I 1983: XXIV]. Het werd in 1544 uitgegeven door Jan Roulans te Antwerpen. In 1546 kwam het werkje op de Index terecht. In 1570 stierf Jan Roulans te Antwerpen in de gevangenis [ed. I 1983: I].

Inhoud / thematiek

De bundel bevat 221 liederen: balladen, alba’s, meiliederen, historisch-politieke liederen, zotte en erotische liederen, een groot aantal amoureuze liederen en een paar religieuze liederen [ed. I 1983: I]. Zoals vermeld wordt in de ondertitel op de oorspronkelijke voorpagina bevat het liedboek veel nieuwe liedjes, maar ook een aantal ‘klassiekers’ die van veel oudere datum zijn dan de periode waarin ze werden verzameld. Vier liederen werden per vergissing twee keer afgedrukt (nummer 36 = nummer 112 / nummer 119 = nummer 203 / nummer 172 = nummer 202 / nummer 182 = nummer 186) [ed. I 1983: XXVII]. Al deze teksten zijn van geringe literaire waarde, maar als ‘caférepertoire’ vormen zij een interessant (ofschoon ook eenzijdig) document over het wereldje van de verliefde ridders en jonkvrouwen, losbandige soldaten en kloosterlingen, hoeren en rokkenjagers (gildekens en gesellekens) rond 1500. Ook voor de studie van de erotische symboliek in de volkstaal is het zogenaamde Antwerps Liedboek een belangrijke bron.

Receptie

Stadsliteratuur. Het betreft hier een Antwerpse druk met werk dat waarschijnlijk door rederijkers werd geschreven. Deze liederen kwamen voort uit en waren bestemd voor de hogere zestiende-eeuwse klasse, meer bepaald de gegoede burgerij en de lagere adel [ed. I 1983: II]. Verband met Antwerpen.

Profaan / religieus?

Voor het overgrote deel duidelijk profaan.

Verdere lectuur

• Jos Houtsma, “Daer staet een clooster in Oostenrijc. Een interpretatie van Antwerps Liedboek 221”, in: Spiegel der Letteren, jg. 22 (1980), nr. 3-4, pp. 161-167 [= Houtsma 1980].
• Jos Houtsma, “De bundel Amoreuse Liedekens en zijn relatie met het Antwerps Liedboek van 1544”, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, deel 115 (1999), afl. 3, pp. 236-249 [= Houtsma 1999].
• Erik De Smet, “’Om droefheyt ende melancholie te verdrijuen’. Het Antwerps Liedboek”, in: Streven, jg. 61, nr. 1 (januari 1994), pp. 70-73 [= De Smet 1994].
• Ruud Ryckaert, “Het daagt weer in het oosten!”, in: De Leeswolf, jg. 11, nr. 6 (september 2005), pp. 445-446 [recensie van ed. I/II 2004] [= Ryckaert 2005].

[explicit 19 november 1998 / 21 september 2015]