Het spel van sinnen genaempt der Machabeen (Pieter Aelbertz) 1590

[Diplomatische teksteditie: W.N.M. Hüsken, B.A.M. Ramakers en F.A.M. Schaars (eds.), Trou Moet Blijcken – Deel 1: Boek A – Bronnenuitgave van de boeken der Haarlemse rederijkerskamer ‘de Pellicanisten’. Uitgeverij Quarto, Assen, 1992, ff. 24v-49r = Machabeen ed. 1992]

[Hummelen 1 OA 3]

Auteur

Volgens een mededeling in het handschrift zelf, op het einde van het spel (fol. 49r): Pieter Aelbertz, factoor van doude Camer van Trou Moet Blijcken.

Genre

Volgens het oorspronkelijke opschrift (fol. 26r) een ‘spel van sinnen’ (allegorisch rederijkersspel). In de terminologie van Hummelen: een oudtestamentisch historiaalspel.

Situering / datering

Het betreft hier een toneeltekst (2488 verzen volgens de telling in ed. 1992) die bewaard bleef in Boek A uit het archief van de Haarlemse rederijkerskamer De Pellicanisten. Machabeen is het derde spel dat in het handschrift voorkomt. Boek A werd omstreeks 1600 vervaardigd, maar volgens een aantekening op fol. 49r werd het spel op maandag 11 juni (Pinkstermaandag) 1590 te Haarlem opgevoerd door den broeders van Trou moet blijcken.

Inhoud

Een bewerking van 2 Maccabeeën 6-7.

Thematiek

Hoewel dit nergens expliciet door de tekst bevestigd wordt, fungeerde dit spel ongetwijfeld als reformatorisch propagandamateriaal tegen de katholieke clerus. De manier waarop koning Antiochus de oude Eleasar en de moeder en haar zeven zonen foltert en vermoordt omdat zij hun geloof niet willen afzweren en geen varkensvlees willen eten, zal voor de contemporaine toeschouwers een duidelijke parallel hebben ingehouden met de manier waarop de katholieke Inquisitie protestantse gelovigen folterde en terechtstelde in de zestiende eeuw.

Receptie

Stadsliteratuur. Het spel werd opgevoerd te Haarlem door een Haarlemse rederijkerskamer en bleef bewaard in de archieven van diezelfde kamer. Verband met Haarlem.

Profaan / religieus?

Religieus van aard.

[explicit 11 september 1994]