Tspel van Maria ghecompareirt byde claerheyt

(Cornelis Everaert) 1511/1512

[Teksteditie: J.W. Muller en L. Scharpé (eds.), Spelen van Cornelis Everaert, vanwege de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden met inleiding en aanteekeningen uitgegeven. Boekhandel en Drukkerij voorheen E.J. Brill, Leiden, [1898]-1920, pp. 387-408 = Maria ghecompareirt byde claerheyt ed. 1920]

[Teksteditie: W.N.M. Hüsken (ed.), De Spelen van Cornelis Everaert – Opnieuw uitgegeven, van inleidingen, annotaties en woordverklaringen voorzien. Deel II, Verloren, Hilversum, 2005, pp. 747-784 = Maria ghecompareirt byde claerheyt ed. 2005]

[Hummelen 1 B 25]

Auteur

De Brugse rederijker Cornelis Everaert (ca. 1480-1556). Vergelijk ook bij Maria Hoedeken ed. 1920.

Genre

Een allegorisch rederijkersspel dat naar de inhoud meer wegheeft van een berijmd sermoen of een theologisch traktaat [ed. 1920: 628].

Situering / datering

Dit spel (734 verzen in de editie-1920) is één van de 35 toneelteksten die bewaard bleven in een autograaf-verzamelhandschrift (Brussel, Koninklijke Bibliotheek, sign. Hs. 19.036). Volgens de originele inhoudstafel en enkele passages op het einde van de tekst zelf werd het stuk geschreven in 1511 (of 1512, vergelijk ed. 2005: 751) en opgevoerd te Nieuwpoort. Waarschijnlijk werd het vervaardigd als antwoord op een ‘vraag’, uitgeschreven door een Nieuwpoortse rederijkerskamer [ed. 1920: 627.

Inhoud

De allegorische personages Exsperientich Bethooch (= de ervaring van het dagelijkse leven), Soetzinneghe Eloquencie (= de op de klassieke Oudheid en het Oude Testament gebaseerde rhetorica) en Ghefondeirde Scriftuere (= de kerkelijke schriftgeleerdheid) leggen aan Ymagineirlic Gheest (= de geestelijk-blinde mens) uitvoerig uit hoe Maria allegorisch kan vergeleken worden met de ‘claerheyt’ (= de helderheid, het licht).

Thematiek

Een mooi voorbeeld van de middeleeuwse zin voor ingewikkelde allegorieën en voor de Maria-devotie in het zestiende-eeuwse Vlaanderen.

Receptie

Stadsliteratuur. Het betreft hier een rederijkersspel van een Brugse rederijker dat opgevoerd werd te Nieuwpoort in een rederijkerscontext. Verbanden met Brugge en Nieuwpoort.

Profaan / religieus?

Zuiver religieus van aard.

[explicit 13 juni 1994 / 22 september 2016]