Berdoy 2023
“A novel reading for the Garden of Earthly Delights: from new evidence in the image to a political narrative interpretation (the ABC hypothesis)” (Manuel Berdoy) 2023
[in: Jos Koldeweij en Willeke Cornelissen (red.), Jheronimus Bosch – His Workshop and His Followers – 5th International Jheronimus Bosch Conference, May 11-13, 2023, Jheronimus Bosch Art Center, ’s-Hertogenbosch, The Netherlands, Jheronimus Bosch Art Center, ’s-Hertogenbosch, 2023, pp. 50-73]
Volgens Berdoy heeft Bosch op de binnenpanelen van de Tuin der Lusten-triptiek een aantal ‘wegwijzers’ geplaatst die het adellijke publiek van het Bourgondische hof waarvoor het schilderij bestemd was, de weg tonen naar een verborgen socio-politiek verhaal. De auteur behandelt vier van deze zogenaamde wegwijzers: de reusachtige vlinder, de reusachtige mossel en enkele ‘portretten’ op het middenpaneel, plus de nachtzwaluw op het rechter binnenluik. Naar verluidt leiden deze wegwijzers naar een nieuwe duiding van de triptiek omdat zij verwijzen naar een aantal personen en gebeurtenissen in verband met het laat-vijftiende-eeuwse Bourgondische hof, van Karel de Stoute tot en met Filips de Schone.
Berdoy’s ‘nieuwe’ benadering stoelt op kijkfouten (de meest opvallende zijn de interpretatie van een op zijn rug liggende man als ‘dood’, de ‘herkenning’ van een gebouw op één van de vlindervleugels en de ‘portretten’) en op extreme Hineininterpretierung. Berdoy’s vergezochte conclusies kunnen niet anders dan potsierlijk genoemd worden en er nader op ingaan zou neerkomen op louter tijdverlies. Er is ook goed nieuws: aangezien Berdoy een bioloog van de universiteit van Oxford is, kunnen we er nu wel zeker van zijn dat de vlinder een kleine vos (aglais urticae) is, dat de mossel een beekparelmossel (margaritifera margaritifera) is, en dat de op een kakstoel zittende roofvogel een Europese nachtzwaluw (caprimulgus europaeus) is.
[explicit 9 april 2024 – Eric De Bruyn]
