Falk 2008
The Unknown Hieronymus Bosch (Kurt Falk) 2008
[Goldenstone Press-North Atlantic Books-Heaven & Earth Publishing, Benson (North Carolina)-Berkeley (California)-East Montpelier (Vermont), 2008, 114 blz.]
De Britse kunsthistoricus Kurt Falk overleed in 1986. Zijn boek The Unknown Hieronymus Bosch werd dus postuum gepubliceerd. Falk benadert het oeuvre van Bosch vanuit de denkwereld van de Rozenkruisers en de antroposofie. Naar Rudolf Steiner en de Bosch-auteur C.A. Wertheim Aymès wordt dan ook vaak met welwillendheid verwezen en verder toont Falk ook de nodige waardering voor Wilhelm Fraenger. Het resultaat is een compleet onbetrouwbaar en kunsthistorisch totaal onverantwoord Bosch-boek, dat vol staat met vergezochte, op niets gebaseerde en vaak ook gewoon foutieve mededelingen. Het heeft weinig zin lang aandacht te besteden aan Falks (vaak vermoeiende, soms hilarische, altijd irrelevante) hersenspinsels. Twee kleine voorbeeldjes mogen volstaan om dit harde oordeel te onderbouwen. De scène rond de H. Antonius onderaan op het linkerbinnenluik van de Antonius-triptiek (Lissabon) wordt als volgt beschreven: A dead St. Anthony is carried from the coffin in accordance with the legend [p. 28]. Over het Johannes de Doper-paneel (Madrid), het Sint-Christoffel-paneel (Rotterdam) en het Johannes op Patmos-paneel (Berlijn) noteert hij: In conclusion, the historical progression that Bosch depicts in these three paintings must be mentioned. In John the Baptist we have mankind’s past and the change in human thinking that has become necessary; St. Christopher deals with the present and how we can bear our own destiny under the sign of the divine “I”; the vision of John the Evangelist points to the future of mankind, anticipating vast periods of time in the spirit. [p. 42]
Nogal wat aandacht wordt in dit boek besteed aan de Laatste Oordeel-triptiek die in het bezit is (was?) van het Museum of Modern Art in Caïro, een werk uit de zestiende-eeuwse Bosch-navolging dat duidelijk veel invloed heeft ondergaan van het rechterbinnenluik van de Tuin der Lusten-triptiek (catalogusnummer 154 in Unverfehrt 1980). Falk ‘ontdekte’ het drieluik naar verluidt toen hij in Egypte werkzaam was als biologisch landbouwer, en beschouwt het schilderij – ten onrechte natuurlijk – als een originele Bosch. In feite is de enige verdienste van deze monografie dat het ons met dit werk uit de Bosch-navolging (waarvan nog enkele varianten bekend zijn) wat vertrouwder maakt. Voor het overige komt het lezen van dit Bosch-boek neer op puur tijdverlies.
[explicit 1 december 2019]
