Gibson 1973d
“Hieronymus Bosch and the Dutch tradition” (Walter S. Gibson) 1973
[in: J. Bruyn e.a. (red.), Album Amicorum J.G. van Gelder. Martinus Nijhoff, Den Haag, 1973, pp. 128-131]
[Ook vermeld in Gibson 1983: 43 (D10)]
De plaats van Bosch binnen de vijftiende-eeuwse Nederlandse schilderkunst is niet gemakkelijk te bepalen. Het kan natuurlijk niet ontkend worden dat Bosch vele raakpunten heeft met kunstenaars die actief waren in Brabant en Vlaanderen, maar hij vertoont ook veel verwantschap met de Noordelijke Nederlanden (men denke bijvoorbeeld aan Geertgen tot Sint Jans, aan de Meester van de Virgo inter Virgines en aan de vijftiende-eeuwse Nederlandse miniaturisten), vooral in zijn vroege werken. Gibson geeft vervolgens voorbeelden van deze verwantschappen in Bosch’ Aanbidding der Wijzen (Philadelphia), in de Ecce Homo-panelen (Frankfurt en Boston), in de Weense Kruisdraging en in De Goochelaar (St. Germain-en-Laye, waarschijnlijk een trouwe kopie).
De verbanden tussen Bosch en de Nederlandse miniaturisten blijven niet beperkt tot zijn vroege periode maar zijn ook aanwezig in zijn later werk. Deze permanente invloed suggereert dat Bosch allicht een deel van zijn opleiding genoot in het atelier van een verluchter, misschien te Utrecht. Het is in elk geval duidelijk dat zijn vroege schilderijen nauwer verwant zijn met de Noord-Nederlandse kunst dan met de meer verfijnde, hoofsere stijlen in de zuidelijke provincies. De Noord-Nederlandse miniaturisten bijvoorbeeld liggen aan de oorsprong van de zogenaamde archaïserende elementen die in Bosch’ werk waarneembaar zijn.
[explicit 28 april 2013]
