Marrow 1986
“Symbol and Meaning in Northern European Art of the Late Middle Ages and the Early Renaissance” (James H. Marrow) 1986
[in: Simiolus, vol. 16 (1986), nr. 2/3, pp. 150-169]
In dit artikel ontwikkelt Marrow de stelling dat in een aantal laatmiddeleeuwse schilderijen een soort van visuele dialoog wordt bewerkstelligd tussen de beschouwer en de protagonisten van de voorstelling. Dit is onder meer het geval bij Bosch, bijvoorbeeld in zijn uitbeeldingen van de Passie: Christus let niet op Zijn omgeving, maar fixeert de toeschouwer en lokt zo als het ware een emotionele reactie van deze laatste uit. Hetzelfde gebeurt met de figuur van Antonius op het middenpaneel van de Antonius-triptiek (Lissabon) [pp. 164-165].
Nog duidelijker wordt de beschouwer bij de voorstelling betrokken in het Tafelblad met de Zeven Hoofdzonden (Madrid): via de verrezen Christus in het midden, via de tekst Cave cave dominus videt, en via het centraal geplaatste alziende oog.
In al deze schilderijen doet Bosch een beroep op het bewustzijn van de toeschouwer: deze laatste krijgt niet alleen visuele informatie doorgespeeld over de afgebeelde onderwerpen, maar wordt ook aangespoord om zijn attitude te veranderen, doordat hij niet alleen kijkt, maar ook bekeken wordt door de hoofdpersonen in het schilderij (in het geval van het Tafelblad zelfs door het schilderij zelf) [pp. 165-166].
[explicit]
