“El Jardin de las Delicias. A proposito de una copia temprana y un tapiz” (Isabel Mateo Gomez) 1967
[in: Archivo Español de Arte, tomo XL, nr. 157 (januari-maart 1967), pp. 47-53]
[Ook vermeld in Gibson 1983: 94 (E125)]
In de Spaanse Koninklijke Verzamelingen bevond zich ooit een tweede exemplaar van de Tuin der Lusten-triptiek. In 1776 signaleerde Ponz dit exemplaar in het Casa de Campo in Madrid, met de opmerking dat het drieluik in perfecte staat verkeerde. Het drieluik dat zich nu in het Prado bevindt, zag Ponz ook, in het Escorial, en hij noteerde dat het in slechte staat verkeerde. In onderhavig artikel gaat Mateo Gomez na of het Aards Paradijs-paneel dat zich tegenwoordig in het Escorial bevindt, het linkerluik was van dit tweede Tuin der Lusten-exemplaar.
Alles lijkt erop te wijzen dat dit inderdaad het geval was. In de inventaris van het Palacio Real te Madrid van 1636 wordt een Tuin der Lusten-drieluik gesignaleerd dat echter op dat moment ontmanteld was (de drie panelen waren van elkaar losgemaakt). Hoogstwaarschijnlijk is het middenpaneel uit het Casa de Campo verdwenen tijdens de napoleontische oorlogen. Het linkerluik bleef dus bewaard, maar waar zijn het middenpaneel en het rechterluik heen? Mateo Gomez is van mening dat ze het middenpaneel heeft kunnen lokaliseren: in het bezit van de graaf de Pomereu te Parijs bevindt zich een kopie van het middenpaneel van de Tuin der Lusten waarvan de afmetingen overeenstemmen met die van het linkerluik in het Escorial. Dit Parijse paneel komt wat de details betreft volledig overeen met het Tuin der Lusten-wandtapijt dat in Madrid bewaard wordt, en bovendien zijn de details waarin dit wandtapijt afwijkt van het originele middenpaneel in het Prado, ook terug te vinden op het paneel in Parijs.
Mateo Gomez meent dat het tweede Tuin der Lusten-exemplaar (waarvan het linkerluik dus bewaard bleef in het Escorial en het middenpaneel in Parijs) een kopie is van het originele drieluik, vervaardigd met het oog op de uitvoering van het wandtapijt. Zij vermoedt dat deze kopie in de tweede helft van de zestiende eeuw werd geschilderd door Michiel Coxcie, in opdracht van Filips II.
Meer dan een aantal (overigens aannemelijke) hypothesen bevat dit artikel niet. Het Parijse exemplaar van het middenpaneel bevindt zich tegenwoordig in particulier bezit te Brussel.
[explicit]
