Urbach/Garrido 2003
“The copy of the Garden of Delights in Budapest revisited” (Susan Urbach & Carmen Garrido) 2003
[in: Hélène Verougstraete en Roger Van Schoutte (red.), Le dessin sous-jacent et la technologie dans la peinture. Colloque XIV 13-15 septembre 2001 Bruges-Rotterdam. Jérôme Bosch et son entourage et autres études. Uitgeverij Peeters, Leuven-Parijs-Dudley (Ma.), 2003, pp. 64-74]
De tentoonstelling in het Prado naar aanleiding van de gerestaureerde Tuin der Lusten-triptiek (2000), waarbij ook de kopie (op doek) van het middenpaneel uit het Museum voor Schone Kunsten te Budapest tentoongesteld werd, bood de gelegenheid om deze kopie te onderzoeken met technische middelen die in Hongarije niet voorhanden zijn. Deze bijdrage bespreekt de resultaten van dit onderzoek.
Het onderzoek naar de verflagen en de grondlagen (de ondertekening is helaas niet meer te traceren) leidde tot de conclusie dat het origineel en de kopie in Budapest met dezelfde techniek zijn geschilderd. Er is wel een duidelijk verschil wat de artistieke kwaliteit van de uitwerking betreft. Het gegeven dat de kopie in Budapest en de twee andere kopieën (Brussel / Nuremberg) die in het Prado te zien waren, dezelfde afmetingen hebben als het origineel (het middenpaneel van de Tuin der Lusten dus) doet de vraag rijzen hoe de kopieën naar de Tuin der Lusten gemaakt werden. Urbach veronderstelt dat deze kopieën niet gemaakt werden naar het origineel toen het in het Brusselse paleis van Nassau hing en ook niet naar een karton (dat het ingewikkelde kleurschema onvoldoende zou kunnen weergeven), maar naar een getrouwe kopie op doek die gemaakt werd in het atelier van Bosch, nog vóór het origineel dat atelier verliet. Die kopie op doek kon dan functioneren als een aide-mémoire voor toekomstige kopiisten en wordt door Urbach een copy princeps genoemd. Zij meent dat de kopie op doek in Budapest deze copy princeps kan geweest zijn.
Een ernstig bezwaar tegen deze hypothese is het volgende. De man met het ‘druifhoofd’ die op een grasveldje naast een vrouw ligt (rechts van het midden), heeft in Budapest géén steeltje op zijn hoofd. Op de zeer getrouwe ‘Pomereu’-kopie (nu in een particuliere verzameling te Brussel) is dat steeltje wel aanwezig en op het origineel in Madrid was het verdwenen, maar werd het opnieuw zichtbaar gemaakt bij de restauratie. Dit pleit zeer sterk tegen de suggestie dat de kopie in Budapest onmiddellijk na het ontstaan van het origineel in het Bosch-atelier zelf zou vervaardigd zijn.
[explicit]
