Ketterij en esoterie in het werk van Jeroen Bosch

Harris 1995

The Secret Heresy of Hieronymus Bosch (Lynda Harris) 1995

[Floris Books, Edinburgh, 1995, 285 blz.]

[Nederlandse vertaling: Lynda Harris, Ketterij en esoterie in het werk van Jeroen Bosch, Uitgeverij Christofoor, Zeist, 1996, 271 blz.]

In deze monografie ontwikkelt de Amerikaanse kunsthistorica Lynda Harris de stelling dat Bosch zou hebben behoord tot een geheime Kathaarse sekte. Bosch zou naar verluidt werken hebben geproduceerd die in de ogen van zijn (niet-ingewijde) tijdgenoten en opdrachtgevers orthodox-christelijke boodschappen overbrachten, maar tegelijk via allerlei dubbele bodems verwezen naar ketterse leerstellingen.

De manier waarop Harris haar stelling aannemelijk tracht te maken, is objectief-wetenschappelijk bekeken van uiterst bedenkelijke aard. Niet alleen is er geen enkel historisch spoor van de aanwezigheid van Katharen in Bosch’ woonplaats ’s-Hertogenbosch, maar bovendien bevat Harris’ betoog een overvloed van methodologische fouten. Zij maakt kijkfouten, bezondigt zich voortdurend aan cirkelredeneringen en Hineininterpretierungen en is totaal niet op de hoogte van de cultuurhistorische context (Brabant, circa 1500) waarbinnen het Bosch-oeuvre ontstond.

Het boek bevat wel een aantal kleurenafbeeldingen van goede kwaliteit, maar hier vormen de beperkte afmetingen (24 x 27 cm) dan weer een nadeel. Er zijn talloze andere publicaties op de markt die Bosch op een aantrekkelijke wijze toegankelijk maken. De zoveelste studie voor het vakje ‘gesol met Jeroen Bosch’.

Recensies

• Eric De Bruyn, ‘Liever zwijgen dan zwetsen. De wegen en dwaalwegen van het recente Bosch-onderzoek’, in: Standaard der Letteren, 21 november 1996, pp. 10-11: (…) een forse monografie, die qua graad van onwetenschappelijkheid het verzamelde werk van Fraenger rijkelijk overtreft.
• Eric De Bruyn, in: Leesidee, jg. 3, nr. 1 (februari 1997), p. 62 [zie de tekst hierboven].

[explicit]